مهندسی ارزش

انجمن مهندسی ارزش

انجمن بین‌المللی مهندسی ارزش اولین انجمن علاقمند و پیگیر پیشرفت و ارتقاء مهندسی ارزش در دنیا است. این انجمن ابتدا با نام انجمن مهندسین ارزش امریکا در امریکا پایه‌گذاری شده و سپس به واسطه علاقمندی متخصصین در سرتاسر دنیا، به انجمن بین‌المللی مهندسی ارزش تغییر نام داد. این انجمن دوره‌های متعدد آموزشی را با مدرسین مورد تأیید و ارائه مدارک معتبر بین‌المللی در سطوح مختلف مهندسی ارزش برگزار می کند.

این 3 سطح به ترتیب عبارتند از:

1. AVS (Associated Value Specialist) : اولین سطح مدرک بین المللی مهندسی ارزش
2. VMP (Value Methodology Practitioner) : دومین سطح مدرک بین المللی مهندسی ارزش
3. CVS (Certified Value Specialist) : سومین و بالاترین سطح مدرک بین المللی مهندسی ارزش

انجمن مهندسی ارزش ایران

انجمن مهندسی ارزش ایران (Society of Iranian Value Engineering یا به اختصار SIVE) یک مجموعه غیر دولتی حرفه ای است که در سال 1381 تاسیس شده است. از جمله اهداف این انجمن توسعه فرهنگ مهندسی ارزش در کشور است. انجمن مهندسی ارزش ایران در سه سطح یک و دو و سه، دوره های آموزش مهندسی ارزش برگزار می کند.

هدف مهندسی ارزش چیست؟

ارائه راهکارهای قابل اجرا در راستای حل مسئله، کاهش هزینه و افزایش کیفیت یا عملکرد، هدف مهندسی ارزش است. تمامی موارد مذکور در گرو توجه به کارکرد پروژه یا محصول می‌باشد. اما تحقق اهداف مورد نظر در کوتاه‌ترین زمان ممکن بسیار مهم است.

به بیان ساده هدف مهندسی ارزش، تحلیل و بررسی تمام فعالیت‌های یک مسئله، از زمان شکل‌ گیری تا بهره ‌برداری در جهت بهبود فرایندها و راهکارهای حل مسئله و کاهش هزینه ­های آن می­ باشد.

از جمله اهداف دیگر مهندسی ارزش عبارتند از:

▪️ یافتن نقطه بهینه (نقطه تعادل) بین کارکرد، کیفیت و هزینه

▪️ شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری

▪️ کوتاه کردن زمان اجرای طرح ها و پروژه ها

▪️ از میان برداشتن یا اصلاح هر چیزی که موجب کاهش ارزش طرح می­شود، بدون آسیب زدن کارکردهای اصلی و اساسی

پس به طور کلی افزایش ارزش پروژه، هدف کلی مهندسی ارزش است.

مزایای مهندسی ارزش

مزایای مهندسی ارزش عبارتند از:

▪️ بهبود کیفیت طرح یا پروژه

▪️ کاهش هزینه

▪️ ایجاد هم‌افزایی در سازمان

▪️ بهبود ارتباطات بین عوامل طرح

▪️ افزایش روحیه کارگروهی در سازمان

▪️ آشنایی عوامل طرح با تفکر سودمند کارکرد گرا

▪️ ترویج تفکر خلاق و ساختار شکن

دلایل بکارگیری مهندسی ارزش در پروژه ها

ازجمله دلایل اصلی بکارگیری مهندسی ارزش عبارتند از:

▪️ هزینه‌های بالای اجرای پروژه

▪️ وجود فاصله زیاد بین طراحی و اجرا

▪️ دشواری اجرای پروژه‌ها

▪️ پیچیدگی بالای پروژه‌ها

▪️ کمبود اطلاعات اولیه

▪️ کمبود ارتباطات بین عوامل طرح و ذینفعان پروژه

▪️ پیشرفت فناوری‌های مورد استفاده و بهبود استانداردها

▪️ باورهای صادقانه ولی نادرست اولیه

▪️ تغییر قوانین، ضوابط و مقررات

▪️ تغییر در نیاز کارفرما

▪️ تغییر شرایط محیطی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی

▪️ تغییر مشخصات فنی طرح

▪️ تغییر در منابع مورد استفاده در پروژه

مراحل مهندسی ارزش

فرآیند مهندسی ارزش در قالب سه گام عمده زیر انجام می‌شود:

1. گام پیش‌مطالعه (Pre-Study)
2. گام مطالعه اصلی (Value Study)
3. گام پس‌مطالعه یا مطالعه تکمیلی (Post-Study)

هر یک از گام های فوق فازها یا فعالیت‌های مهمی دارند که در ادامه شرح می دهیم.

گام پیش مطالعه

هدف اصلی این گام برنامه‌ ریزی و سازمان‌دهی مطالعه ارزش می‌باشد. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ اخذ موافقت مدیریت ارشد و حمایت از برنامه کار، نقش‌ها و مسئولیت‌ها

▪️ توسعه محدوده و اهداف مطالعه ارزش

▪️ اخذ داده‌ها و اطلاعات پروژه

▪️ اخذ مستندات کلیدی مانند تعریف محدوده کار، نقشه‌ها، مشخصات، گزارشات و ارزیابی پروژه

▪️ تعیین و اولویت‌بندی مسایل راهبردی موردنظر

▪️ تعیین محدوده و اهداف مطالعه

▪️ توسعه برنامه زمانی مطالعه

▪️ انجام تحلیل‌های معکوس رقابتی

▪️ تعیین اعضای تیم ارزش

▪️ حصول تعهد اعضای منتخب تیم جهت دستیابی به اهداف پروژه

▪️ بررسی هزینه‌های پروژه

▪️ جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز کاربر/ مشتری در مورد پروژه

▪️ دعوت از تأمین‌کنندگان، مشتریان، ذی نفعان جهت شرکت در مطالعه ارزش در صورت نیاز

▪️ توزیع اطلاعات بین اعضای تیم جهت بررسی

▪️ توسعه نمودارها و مدل‌های اطلاعاتی پروژه

▪️ تعیین تاریخ، زمان، محل و سایر نیازهای مطالعه

▪️ تعریف شفاف نیازمندی‌های مطالعه با مدیریت ارشد جهت دستیابی به نتایج موفقیت‌آمیز مطالعه ارزش

این مرحله درکی شفاف از نیازمندی‌ های مدیریت ارشد، اولویت‌های راهبردی و چگونگی افزایش ارزش سازمانی به واسطه بهبود را نتیجه می دهد.

گام مطالعه اصلی

این گام شامل 6 فاز است که در ادامه توضیح داده می شود.

1. اطلاعات

هدف از این فاز درک و تعریف وضعیت موجود پروژه و محدودیت‌های اثرگذار بر نتایج پروژه و تعیین اهداف مطالعه است. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ اخذ داده‌ها و اطلاعات و مستندات کلیدی پروژه مانند تعریف محدوده کار، نقشه‌ها، مشخصات، گزارشات، جزئیات اطلاعات هزینه‌ای پروژه و…

▪️ تعیین و اولویت‌بندی مسائل راهبردی مورد نظر، تعریف محدوده و اهداف مطالعه (انتظارات مدیریت)

▪️ ارائه طرح اصلی و یا ارائه مفاهیم طرح/ محصول/ فرآیند توسط تیم پروژه

▪️ انجام تحلیل معکوس رقابتی با استفاده از مهندسی معکوس، تحلیل دمونتاژ و تحلیل پارتو

▪️ تعیین برنامه زمانی مطالعه شامل تاریخ، زمان، محل و سایر نیازمندی‌ها

▪️ توزیع اطلاعات پروژه جهت بررسی اعضای تیم

▪️ درک محدوده، برنامه زمانی، بودجه، هزینه‌ها، ریسک، مسائل، عملکرد غیرمالی پروژه

▪️ تأیید طرح مبنای اصلی پروژه

▪️ تعیین کارکردهای سطح بالای پروژه

▪️ بازدید میدانی از محل پروژه یا تأسیسات

لازم به ذکر است که این گام همه اعضای تیم پروژه را به درکی عمومی و پایه از پروژه شامل موارد تاکتیکی، عملیاتی و ویژگی‌های موضوع مطالعه می‌رساند.

2. گام تحلیل کارکرد

هدف از این فاز درک پروژه از نظر کارکردی است یعنی به جای اینکه پروژه الان چگونه است به این میپردازیم که پروژه باید چه کاری انجام دهد. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ تعیین کارکردهای پروژه با ابزاری مانند تعیین تصادفی کارکردها با نگاهی کلی و بدون تعیین اجزاء پروژه

▪️ دسته‌بندی کارکردهای پروژه

▪️ توسعه مدل کارکرد با استفاده از نمودار تکنیک سیستمی تحلیل کارکرد و درخت کارکرد

▪️ اندازه‌ گذاری مدل با پارامترهای هزینه‌ای، مشخصه‌های عملکرد و رفتار کاربر در جهت انتخاب کارکردهای نامنطبق بر ارزش جهت تمرکز فاز خلاقیت

▪️ برآورد بهای کارکردها به منظور انتخاب کارکردهای نامنطبق بر ارزش و تمرکز خلاقیت بر آنها با ابزاری مانند شاخص ارزش

لازم به ذکر است این فاز درک جامع‌تری از پروژه را با تمرکز بر آنچه که پروژه انجام می‌دهد یا باید انجام دهد به جای آنچه که هست، ایجاد می‌کند و در نهایت تیم پروژه کارکردهای نامنطبق بر ارزش را برای تمرکز روی آنها به منظور بهبود پروژه مشخص می‌کند.

3. گام خلاقیت

هدف از این فاز تولید ایده هایی در ارتباط با سایر روش‌های تحقق کارکردها است. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ انجام تمرین‌های آمادگی خلاقیت

▪️ بکارگیری قوانینی که فضایی را برای خلاقیت مساعد می‌کنند مانند قوانین نامکتوب

▪️ بکارگیری تکنیک‌های انگیزش ایده ‌پردازی گروهی

▪️ تولید ایده‌های جایگزین با امکان بهبود ارزش به کمک تکنیک‌هایی مانند طوفان فکری، تکنیک گوردون، تکنیک اسمی و تریز

در نتیجه تیم فهرستی از ایده‌ها را توسعه می‌دهد که گستره وسیعی از راه‌های جایگزین ممکن برای تحقق کارکردها را با هدف بهبود ارزش پروژه فراهم می‌کند.

4. گام ارزیابی

هدف از این فاز کاهش تعداد ایده‌ها و ارائه فهرست کوتاهی از بهترین ایده‌ها برای بهبود و تحقق کارکردهای پروژه با در نظر گرفتن الزامات کیفی و محدودیت منابع است. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ توضیح و دسته‌بندی هر یک از ایده‌ها به منظور ایجاد درکی مشترک

▪️ بحث در مورد نحوه تأثیر ایده‌ها روی پارامترهای عملکرد و هزینه پروژه

▪️ انتخاب و اولویت ‌بندی ایده‌ها برای توسعه بیشتر آنها

▪️ توضیح چگونگی ثبت ایده‌ها به صورت پیشنهادیه‌های سرمایه‌گذاری صرفه – ریسک مستقل

در نتیجه تیم فهرست متمرکزی از ایده ها را برای توسعه به راه‌ حل‌ های ارزش‌ محور با قابلیت اجرا در یک یا ترکیبی از پروژه‌ها ایجاد می‌نماید.

5. گام توسعه

هدف از این فاز بررسی بیشتر و توسعه فهرست متمرکزی از ایده‌ها و توسعه مناسب آنها به گزینه‌های جایگزین ارزش می‌باشد. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ مقایسه نتایج مطالعه در مورد الزامات موفقیتی که در طی فازهای اطلاعات و تحلیل کارکرد تصویب شده است.

▪️ تهیه یک گزینه ارزش مستند برای هر یک از ایده‌های انتخاب شده برای توسعه بیشتر

▪️ ارزیابی و منظور نمودن قضاوت‌های ریسک و هزینه در موارد مورد نیاز

▪️ انجام تحلیل هزینه به سود

▪️ تهیه طرح‌ها و الزامات مورد نیاز برای انتقال مفاهیم

▪️ تأیید ضرورت نیاز به توسعه بیشتر یک گزینه

▪️ تهیه یک طرح اجرایی به منظور تعریف مراحل اجرا، تاریخ‌ها و مسئولیت‌ها برای هر یک از گزینه‌های ارزش

در نتیجه تیم مطالعه ارزش گزینه‌های جایگزین و سناریوها با ریسک کم، متوسط و بالا را ایجاد کرده و آنها را به عنوان انتخاب‌هایی که اهداف راهبردی پیش ‌کارگاه را مشخص می‌کند، به مدیریت ارشد ارائه میکند.

6. گام ارائه

هدف از این فاز ارائه گزینه‌های ارزش به تیم مدیریت و سایر ذی نفعان یا تصمیم ‌گیرندگان پروژه است. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ تهیه ارائه و مستندات پشتیبان آن

▪️ مقایسه نتایج مطالعه در مورد الزامات موفقیتی که در طی فازهای اطلاعات و تحلیل کارکرد تصویب شده است

▪️ پیشنهاد سناریوهای خلاقانه صرفه – ریسک به مدیریت به منظور انتخاب گزینه‌های ارزش جهت اجرا

▪️ تبادل اطلاعات با تیم پروژه

▪️ اطمینان از اینکه مدیریت، اطلاعات کامل و واقعی برای تصمیم‌ گیری دارد

▪️ تهیه خلاصه پیش‌نویس نقشه‌های اجرایی

▪️ تهیه گزارش رسمی

در نتیجه از درک دلایل اساسی گزینه‌های ارزش توسط مدیریت و سایر ذی نفعان کلیدی مطمئن می شویم.

گام پس مطالعه یا مطالعه تکمیلی

این گام شامل 2 فاز است که در ادامه توضیح داده می شود.

1. اجرا

هدف از این فاز اطمینان از اجرایی شدن گزینه‌های ارزش پذیرفته شده و تحقق و تأیید مزایای برنامه ‌ریزی شده مطالعه ارزش است. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ بررسی گزارش اولیه

▪️ برگزاری یک جلسه با موضوع پیاده‌ سازی جهت تعیین صورت ‌بندی هر یک از گزینه‌های ارزش

▪️ ایجاد طرح‌های اجرایی برای گزینه‌های پذیرفته شده و مستند نمودن دلایل اصلی گزینه‌های پذیرفته نشده

▪️ اخذ ضمانت اجرا

▪️ تعیین یک بازه زمانی برای بررسی و اجرای هر یک از گزینه‌های ارزش

▪️ پیگیری دستاوردهای ارزش منتج از گزینه‌های اجرا شده

▪️ تحویل اقلام قابل تحویل

▪️ تأیید اعتبار منافع تغییرات انجام شده

▪️ اطمینان از لحاظ شدن تجربیات جدید با ایجاد و مدیریت یک طرح اجرایی

در نتیجه ذی نفعان پروژه تعیین می ‌کنند که چه مواردی در پروژه به عنوان نتیجه مطالعه ارزش تغییر می ‌کنند.

2. فعالیت‌های پیگیری مطالعه ارزش

هدف از این فعالیت‌ها پیگیری اجرای نتایج مطالعه ارزش و بهبود کاربرد روش‌شناسی ارزش برای مطالعات آتی می‌باشد. برخی فعالیت‌های لازم جهت دستیابی به این هدف عبارتند از:

▪️ تهیه گزارش از نتایج مطالعه، درس ‌آموخته‌های گذشته، یا سایر موارد ثبت و یا پیگیری شده در اجرا

▪️ تعیین نقاط فرصت‌های از دست رفته

▪️ مشخص نمودن موانع نوآوری و یافتن علت وجود آن ها

▪️ کسب اطلاعات و ثبت درس‌آموخته‌ها

▪️ یکپارچه‌ سازی نتایج مطالعه ارزش با درس ‌آموخته‌ها یا گزارش برنامه سازمان

▪️ بازگشت به مطالعه ارزش و تفکر در مورد نحوه توسعه تجربه با قابلیت‌های جدید

در نتیجه این یک فاز مهم در فراگیری آن چیزی است که به بهتر شدن سازمان‌ها در مدیریت نوآوری کمک می‌ کند.

انواع متدولوژی های مهندسی ارزش در جهان

متدولوژی های مهندسی ارزش در جهان عبارتند از:

▪️ روش مایلز

▪️ استاندارد ASTM

▪️ روش بریتانیایی

▪️ استاندارد آلمان

▪️ استاندارد هندوستان

▪️ استاندارد ژاپن

▪️ روش وزارت دفاع آمریکا

▪️ استاندارد SAVE

گام های مهندسی ارزش هریک از متدولوژی های فوق در تصویر زیر نمایش داده شده است.

قوانین مهندسی ارزش در ایران

قوانین مرتبط با مهندسی ارزش در ایران به 4 بخش عمده تقسیم بندی می شود:

1. قوانین برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
2. قوانین بودجه سالانه
3. قوانین معاونت برنامه ‌ریزی و نظارت راهبردی
4. قوانین داخلی وزارت خانه‌ها و سازمان‌ها

ویژگی های اعضای تیم مهندسی ارزش

1. پرسش گر باشد.
2. بی طرفی را حفظ کند.
3. اهل تبادل اطلاعات باشد.
4. شنونده ی خوبی باشد.
5. بتواند حاشیه ها را کنترل کند.
6. توانمندی ترکیب ایده ها را داشته باشد.

لازم به ذکر است که در بین اعضای کارگروه مهندسی ارزش، حضور حداقل یک نفر با تجربه در مسائل اقتصاد مهندسی مفید است.